آیا به اهدافی که از راه اندازی مناطق آزاد داشته ایم رسیده ایم؟ 

با توجه به آمارها درباره مناطق آزاد از سهم ۲ درصدی از صادرات تا ثبت ۱۴۰۰۰ شرکت ثبتی جعلی، ما به اهداف خود درباره مناطق آزاد نرسیده ایم.
به شرح صفحه اقتصاد، در همه جای دنیا برای تسهیل مبادلات تجاری مناطقی را انتخاب می‌کنند تا واردات و صادرات کشورشان را کنترل کنند. کشورها این مناطق را ابزاری برای کنترل جامعه خود می‌دانند و این مناطق یک بازوی قدرت برای جوامع هستند؛ به نام مثال اگر کشوری بخواهد برنامه‌ای سلامت‌اساس داشته باشد باید به واردات دارو و غذا دقت کافی داشته باشد، فلذا این اقلام کالاهای ورودی باید از مبادی رسمی درون شوند و با دقت سلامت آنها رصد شوند.

در جمهوری اسلامی ایران نیز هدف از تشکیل مناطق آزاد کنترل ورود و خروج کالا، افزایش اندوخته گذاری، ساختن اشتغال، افزایش تولید و در ادامه افزایش صادرات بوده است. همچنین در ماده ۶۵ احکام دائمی برنامه توسعه سرزمین مقرر شده است که مدیریت یکپارچه در این مناطق اعمال شود.

در حالی که خط فرضی بین دو کشور مشخصی برای اختیارات وزیر اقتصاد و دبیر مناطق آزاد مشاهده نمی‌شود؛ یکی از راهبردهای مشخص که در داستان مناطق آزاد در سیاست‌ها کلی اقتصاد مقاومتی به صراحت آمده است، مربوط به طناب ۱۱ اقتصاد مقاومتی می‌شود که اهداف مشخصی برای این مناطق آزاد ذکر شده همانند انتقال علمی‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و فراهم‌ نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج.

اما آمارها چه سیگنالی از رسیدن به این اهداف به ما می‌دهند؟ آمارهای رسمی در مورد مناطق آزاد بدین شکل است؛ سهم مناطق آزاد از صادرات سرزمین ۲ درصد، سهم مناطق آزاد از اشتغال ۴ درصد، ۱۴۰۰۰ شرکت ثبتی جعلی در مناطق آزاد، قاچاق کالا و ارز ۲۰ میلیون دلار، رشد صفر اقتصادی در یک دهه قبل و کاهش صادرات سرزمین به ما می‌گویند که به اهداف خود نرسیدیم. در دید خوش‌بینانه ما نیمی از اهداف خود را پژوهشگر کرده ایم. برای چی که منفعت این مناطق در واردات مقرر شده؛ فلذا واردات بیش از صادرات بوده و ما را از هدف اصلی یعنی افزایش تولید و صادرات بازداشته است.

سوال مهم این است که حالا ما باید برای رسیدن به مقاصد تعیین شده چه کنیم؟ اولاً باید فوراً و بدون وقفه از ساختن مناطق آزاد جدید پیشگیری کنیم و حتی وسعت مناطق آزاد موجود را کاهش دهیم. ثانیاً باید مناطق آزاد جدید دور از مناطق مسکونی روستایی و شهری واقع شوند. ثالثاً برای ساخت مناطق آزاد واجب است ابتدا شهرک صنعتی داشته باشیم و در شکل عملکرد مناسب این شهرک‌ها پس از ۵ سال به مناطق مخصوص تبدیل شوند و در شکل موفقیت در یک دوره ۵ ساله تبدیل به مناطق آزاد شوند.

در نتیجه‌ی این همه آزادی در مناطق آزاد، این است که ما را از هدف ساختن این مناطق روز به روز دور تر کرده است. ماحصل اون قاچاق از مبادی رسمی و در روز روشن می‌باشد که این قاچاق مهمترین سد برای تولید داخلی و اشتغال جوانان سرزمین است.

امروز لزوم بازنگری در اهداف اولیه از ساختن مناطق آزاد می‌تواند مجدد ما را به ریل اصلی بازگرداند وگرنه ادامه دادن این راه؛ ادامه دادن بیکاری، قاچاق و معضلات اجتماعی پس از اون خواهد بود.

منبع: مهر