برای چی مختار در کربلا نبود • جونی

یکی از سؤالات نسبتاً مهم در رابطه با شخصیت مختار ثقفی این است که برای چی مختار صفی در جریان ایستادن امام حسین (ع) را کمک نکرد، اما بعداً از قاتلان اون حضرت انتقام گرفت؟

با مراجعه به منابع تاریخی پاسخ این سوال روشن می شود:

بنا به سند تاریخ و شرح شیخ سودمند و طبری، پس از ورود مسلم بن عقیل به کوفه، مستقیماً درون خانه مختار شد، مختار او را گرامی داشت و رسماً حمایت و پشتیبانی خود را اعلام کرد. (1)

بلاذری می نویسد: خانه مختار محل ورود مسلم بود. (2) اما با ورود متقلبانه و غیرمنتظره ابن فراوان به کوفه، یکباره شرایط به هم ریخت و مسلم تصمیم گرفت که خوب تر است از خانه مختار به خانه هانی بن عروه که مردی مقتدر و با نفوذ شیعه بود تعریف مکان کند. در کوفه بود، حرکت کن.

پس از ورود مسلم، مختار ساکت ننشست و پس از بیعت با مسلم، به سو منطقه خترینیه و دور و بر کوفه حرکت کرد تا مردم را جمع کند و برای مسلم بیعت کند. اما با تغییر شرایط کوفه و تسلیم شدن مردم به ابن فراوان، دوباره به کوفه بازگشت.

ابن فراوان دستور داد که دعوت کنندگان امام حسین (علیه السلام) و یاران مختار با او بیعت کنند وگرنه دستگیر و قصاص می شوند. ابن اثیر نوشت: هنگامی که مسلم و هانی را دستگیر کردند، مختار در کوفه نبود و برای سربازگیری در شهر رفته بود و چون خبر زشت دستگیری مسلم را شنید با جمعی از مردم و یارانش به کوفه آمد. . وقت ورود به شهر با نیروهای مسلح ابن فراوان مواجه شد و پس از گفتگوی لفظی شدید بین آنها و مختار و افرادش درگیری در گرفت و فرمانده اون گروه مسلح کشته شد و افراد مختار متفرق شدند. چون مقاومت را خوب نمی دیدند. مختار از آنها خواست که محل را ترک کنند تا ببیند چه اتفاقی می افتد. (3)
ابن فراوان پس از تسلط بر شرایط و شهادت مسلم و هانی، فراوان زیاد در جستجوی مختار بود و برای دستگیری او پاداش تعیین کرد. (4)

دستگیری مختار توسط ابن فراوان

یکی از دوستان مختار به نام هانی بن جبه نزد عمرو بن حارث، نماینده ابن فراوان رفت و از پنهان شدن مختار به عمرو خبر داد. عمرو به اون شخص گفت: به مختار بگو مواظب خود باشد زیرا تحت تعقیب است و در خطر است.
مختار برای حمایت از عمرو نزد ابن فراوان رفت. چون چشم ابن فراوان به مختار افتاد، داد زد: «آیا تو همانی که به کمک پسر عقیل شتافتی؟» مختار سوگند یاد کرد که در شهر نیستم و شب را با عمرو بن حارث گذراندم. (5)

ابن فراوان که عصبانی بود با عصا ضربه محکمی به شکل مختار زد به طوری که یک چشمش زخمی شد. عمرو بلند شد و از مختار نگهداری کرد و شهادت داد که او در این اتفاق دخالتی نداشت و به او پناهنده شد. ابن فراوان کمی یواش گرفت و گفت: اگر شهادت عمرو نبود تو را سر می بریدم. و دستور داد مختار را به زندان بیندازند.

او همچنان در زندان بود تا اینکه امام حسین علیه السلام به شهادت رسید. (6)
با توجه به این مطالب مشخص می شود که شرایط کوفه در ایستادن امام حسین علیه السلام به گونه ای بوده که مختار نمی تواند در ایستادن امام حسین علیه السلام شرکت کند.

مشترکین:
1- الارشاد، ص 138. 205; تاریخ طبری، ج 1، ص 138. 5، ص. 355
2- انساب الاشراف، ج 1، ص 138. 6، ص. 374.
3- کمیل بن اثیر، ج 1، ص 138. 4، ص. 169.
4- تاریخ طبری، ج 1، ص 138. 5، ص. 381; کامل بن اثیر، ج 1، ص 138. 4، ص. 36.
5- درگذشت الحسین علیه السلام، ابی مخنف، ص 268-270.
6- انساب الاشراف، جزء ششم، صص 374-377; کامل بن اثیر، ج 1، ص 138. 4، ص. 116; مقتل ابی مخنف، ص 138. 271; شروع و آخر، ج. 8، ص. 249.