دلیل خارش مقعد و روش های معالجه خانگی و دارویی اون

دلیل بروز خارش و سوزش مقعد به دو دسته علل اولیه و علل ثانویه تقسیم می‌شوند. علل اولیه عامل بروز خارش آنی هستند و معمولا به‌شکل خود‌به‌خود بروز می‌کنند. درحالی‌که علل ثانویه به‌شکل زمینه‌ای از قبل وجود دارند و خارش مقعد را می‌توان به‌عنوان یکی از علائم اون‌ها در نظر گرفت. به طور کلی، از علل احتمالی خارش مقعد می‌توان به موارد زیر نشانه کرد:

بهداشت: شستشوی فراوان یا کم ناحیه مقعد می‌تواند دلیل تحریک اون شود.

لوازم بهداشتی: استفاده مداوم از صابون‌ها و سایر محصولات می‌تواند پوست ناحیه مقعد را تحریک کند و به بروز درماتیت آلرژیک یا تماسی منجر شود.

بیماری‌های پوستی: درماتیت ایدیوپاتیک، اگزما، اسکارهای کلوئیدی و پسوریازیس می‌توانند دلیل خارش مقعد شوند.

اختلالات مقعدی: شرایطی همانند هموروئید (بواسیر)، فیستول مقعدی، شقاق مقعد، پروکتیت (التهاب لباس داخلی رکتوم) و سرطان مقعد ازجمله اختلالات مقعدی هستند که می توانند منجر به خارش مقعد شوند.

عفونت‌ها: عفونت‌های مقاربتی (STIs) همانند زگیل تناسلی می‎توانند منجر به خارش مقعد شوند. عفونت‌های قارچی همانند برفک و عفونت‌های باکتریایی و انگلی پوست (همانند کرم سنجاق و کرم قلابدار) نیز در بروز اون موثر هستند.

شرایط سیستمیک: برخی از شرایطی که کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند همانند کم‌ خونی، دیابت، بیماری التهابی روده، بیماری گوارشی کرون، بیماری کولیت اولسراتیو، یرقان یا زردی، لوسمی، لنفوم، بیماری‌های خودایمنی و بیماری تیروئید می‌توانند دلیل خارش مقعد شوند.

بی‌اختیاری مدفوع: این وضعیت می‌تواند در دلیل‌ تماس طولانی‎ وقت با مدفوع، کنترل رطوبت و باکتری‎ها را در
ناحیه مقعد مقاوم کند و دلیل تحریک اون شود.

غذاها: مصرف لبنیات، الکل، گوجه فرنگی و غذاهای حاوی کافئین، فلفل و ادویه فراوان در تحریک مقعد وقت دفع مدفوع موثر هستند.

داروها: خارش مقعد می‌تواند یک عارضه جانبی ناشی از شیمی‌ درمانی با داروهای کلشی سین، نئومایسین
و کورتیکواستروئیدها باشد.

شرایط روانشناختی: علل روانی همانند اضطراب، استرس و افسردگی نیز در بروز مشکل خارش و سوزش مقعد موثر هستند.

معمولا خارش مقعدی در بارداری ناشی از یبوست مزمن یا شقاق یا بواسیر است. بنابراین مهم است که در مورد معالجه خارش مقعدی یا معالجه سوزش مقعد با پزشک متخصص زنان یا گوارش مشاوره کنید.

نحوه تشخیص دلیل اصلی خارش و سوزش مقعد

پزشک شما ممکن است بتواند دلیل خارش مقعد را به‌سادگی با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم، سابقه پزشکی و عادات نگهداری شخصی شما تشخیص دهد. اگر پزشک مشکوک به بیماری انگلی باشد، پزشک ممکن است انجام آزمایش آنالیز مدفوع را منظور دهد. همچنین ممکن است نیاز به معاینه فیزیکی، از جمله معاینه دیجیتال رکتوم داشته باشید.

اگر دلیل خارش شما مشخص نباشد یا به معالجه اولیه پاسخ ندهید، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص پوست ارجاع دهد تا مواردی همانند درماتیت آتیپیک، پسوریازیس و غیره بررسی شوند. گاهی نیز ممکن است دلیل خارش مقعد هیچ وقت شناسایی نشود.

انواع روش‌های معالجه خارش مقعد

نحوه معالجه خارش مقعد به دلیل اون بستگی دارد. ممکن است انجام کارها خودمراقبتی همانند مصرف پماد‌های ضدخارش (همانند پماد خارش مقعدی هیدروکورتیزون) موثر باشد یا فقط با معالجه عفونت، هموروئید یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای مشکل حل شود. اصولا ابتدا توصیه می‌شود که راهکارهای خانگی امتحان شوند و در شکل بدتر شدن یا عدم تاثیرگذاری، دارودرمانی تحت نظر پزشک شکل گیرد.

معالجه خارش مقعد با داروهای گیاهی و روش‌ های خانگی

علائم معمولا طی یک تا سه هفته از بین می‌رود، اما موارد شدید به معالجه طولانی‌تری نیاز دارد. جدا از نوع و دلیل ساختن خارش، مهم‌ترین اقدام قبل از انجام هرگونه درمانی این است که افراد از خراشیدن ناحیه ملتهب خودداری کنند. انجام این کار پوست را نازک و ظریف می‌کنند و درنتیجه خارش را زیادتر می‌کند. گاهی انجام همین کار ساده به‌طور کامل دلیل سلامتی خارش مقعدی می‌شود اما برای موارد شایع‌تر واجب است از معالجه‌های مؤثر خانگی این عارضه کمک گرفت. معالجه‌های خانگی خارش مقعدی را به چهار دسته می‌توان تقسیم کرد:

۱. معالجه از راه رعایت موارد بهداشتی

• شست‌وشوی مرتب با آب گرم: در این معالجه ناحیه مقعد را باید به‌طور مرتب ولی یواش با آب ولرم پاکیزه کرد. دوش گرفتن سپس از هر بار اجابت مزاج هم راهکاری خوب و ضروری است که موارد خفیف خارش مقعدی را بهبود می‌دهد.
• کمپرس سرد: قرار دادن روزی چند نوبت کمپرس سرد همیشه به کم کردن علائم خارش کمک می‌کند.
• کمپرس گرم: اگر علائم خارش مقعدی دنبال با درد بود، خوب تر است از کمپرس گرم برای بهبود شرایط اون استفاده کرد. استفاده از کمپرس‌های گرم و سرد به افراد علامت می‌دهد که خارش مقعدی از چه نوعی است و اصولا نیازی به مراجعه پزشک دارد یا نه.
• استفاده از صابون‌ها و مواد بهداشتی PH خنثی: جایگزین کردن مواد بهداشتی بدون بو، بدون رنگ و بدون ترکیبات شیمیایی مضر می‌تواند به شناسایی نوع و بهترین معالجه خارش مقعدی یا بهبود اون کمک کند. به‌طورکلی مواد بهداشتی خوب تر است از لحاظ اسیدی با قلیایی بودن خنثی یا مناسب باشد تا حساسیت پوستی ساختن نکند.
• پوشیدن لباس‌ زیر نخی و گشاد: گاهی جریان نداشتن هوا در ناحیه مقعد ساختن رطوبت می‌کند. رطوبت بهترین شرایط را برای رشد و اثرگذاری باکتری‌ها و قارچ‌ها آماده می‌کند و ممکن است دلیل خارش مقعدی شود.

۲.معالجه از راه اصلاح رژیم غذایی

• دوری از خوردن ادویه: به‌طورمعمول وجود ادویه‌ها در رژیم غذایی، ناحیه مقعد را وقت دفع وابسته حساسیت و خارش می‌کند.
• دوری از خوردن مواد غذایی حساسیت‌زا: برخی افراد به خوردن برخی از مواد غذایی همانند بادام‌ زمینی، گوجه‌ فرنگی، بادمجان و… حساسیت دارند و التهاب ناشی از این حساسیت ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن، ازجمله ناحیه مقعد بروز کند.
• افزایش مصرف فیبر: بسته به عملکرد دستگاه گوارشی هر فرد، برخی از غذا‌های سنگین همانند غذا‌های فراوری‌ شده و چرب، دلیل ساختن اختلال در دستگاه گوارش و درنتیجه نامرتب کردن دوره مدفوع به شکل یبوست با اسهال می‌شود. مصرف غذا‌های پرفیبر همانند سبزی‌ها و انواع حبوبات همیشه یکی از گزینه‌هایی است که برای بهبود بخشیدن به شرایط خارش مقعد توصیه می‌شود، چون به عملکرد خوب تر دستگاه گوارش کمک می‌کند و تنش‌ها در ناحیه روده و مقعد را کم می‌کند.

۳. معالجه به‌ وسیله طب سنتی

• سرکه سیب: سرکه سیب یک ماده ضد باکتری و از بین برنده قارچ است، پس اعمال موضعی اون در ناحیه مقعد می‌تواند علائم خارش ناشی از این عوامل را از بین ببرد. در طب سنتی حمام دادن ناحیه مقعد با قاتی یک لیوان آب و دو قاشق غذاخوری سرکه سیب توصیه می‌شود.
• آلوئه‌ ورا: استفاده موضعی از ژل گیاه آلوئه‌ ورا دلیل ساختن یک پوسته محافظ بر روی پوست ناحیه می‌شود و درنتیجه از احتمال اثرگذاری عوامل خارجی همانند مدفوع بر روی ناحیه مقعد کم می‌کند. همچنین استفاده از این ژل که خواص پاک‌کنندگی و ضدعفونی‌کننده هم دارد، دلیل تسکین درد یا پاک ماندن زخم‌ها و التهابات ناشی از بیماری‌های مقعدی همانند شقاق می‌شود.
• بلغور جو: جو دو سر لبریز از فیبر است که خوردن اون برای بهبود دستگاه گوارش توصیه می‌شود. علاوه بر مصرف خوراکی، خیساندن جو در آب دلیل محلول شدن ترکیبات فیبر می‌شود و اعمال اون در ناحیه مقعد دلیل کم کردن از تأثیرات خارش می‌شود.
• شیرین‌ بیان: در طب سنتی بر روی خواص این گیاه برای خارش مقعد تأکید شده است. خوردن روزانه یک لیوان شربت شیرین‌ بیان دنبال با عسل، به بهبود عملکرد روده کمک می‌کند.
• سیر: سیر یک ضدعفونی‌کننده طبیعی و لبریز از آنتی اکسیدان است که می‌تواند علائم خارش مقعد را نیز کم کند. برای بیشترین اثرگذاری بر روی خارش مقعدی، روزانه چند حبه سیر را به‌شکل ناپخته میل کنید.
• روغن نارگیل: خوردن این روغن دلیل جاری شدن عملکرد روده‌ها و خروج مدفوع می‌شود. استعمال موضعی این روغن در ناحیه مقعد هم به نگه داری رطوبت و خواص کشسانی پوست کمک می‌کند و از ساختن حساسیت و زخم‌های زیادتر پیشگیری می‌کند.

۴. معالجه خارش مقعد با دارو‌ها و پماد‌های بدون نسخه

• دارو‌ها و پماد‌های موضعی: انواع اسپری‌ یا پماد‌های بی‌ حس‌کننده موضعی، کرم‌های آرام‌کننده و پماد‌های استروئیدی موضعی به‌شکل کوتاه وقت و با قدرت کم شایع‌ترین توصیه‌هایی است که در این زمینه وجود دارد، اما همیشه هم نتیجه مثبتی ندارد و حتی توسط برخی از پزشکان توصیه نمی‌شود.
• دار‌وهای خوراکی: استفاده از برخی آنتی‌ هیستامین‌ های یواش‌قسمت و برخی از دارو‌های ضدافسردگی بدون نسخه ممکن است برای معالجه خارش مقعدی استفاده شود اما به این سبب که نشان اون برای همه یکسان نیست و ممکن است دلیل عوارض سلامتی دیگری شود، فراوان توصیه نمی‌شود.

معالجه دارویی خارش مقعد تحت نظر پزشک

معمولا پزشک علاوه‌بر تلاش برای معالجه بیماری‌های زمینه‌ای موثر در بروز خارش و سوزش مقعد، یکی از پمادها یا کرم‌های تسکین‌دهنده و ضدخارش زیر را نیز تجویز می‌کند:

• پمادهای تسکین‌دهنده: همانند بیسموت ساب گالات یا اکسید روی که می‌توانند علائم را تسکین دهند.
• کورتیکواستروئیدها: می‌توانند التهاب را کاهش دهند.
• آرام کننده‌ ها و کرم‌ های لباس‌ دهنده: همانند ژل هیدروکسید آلومینیوم و گلیسیرین که یک سد فیزیکی برای محافظت از پوست ناحیه مقعد ساختن می‌کنند.
• کرم‌های مختص بیماری هموروئید: همانند هیدروکورتیزون که مصرف موضعی اون ممکن است کمک‌کننده باشد.

این داروهای موضعی باید روی پوست پاکیزه و خشک، شب و سحر و هر بار سپس از اجابت مزاج استفاده شوند. خوب تر است از استروئیدهای موضعی به‌میزان کم فقط برای ۷ روز استفاده کنید، زیرا استفاده مداوم از اون‌ها ممکن است دلیل بدتر شدن شرایط شود.

در برخی موارد، پزشک ممکن است آنتی‌ هیستامین‌ های خوراکی تجویز کند. خوردن یک قرص آنتی‌ هیستامین ممکن است تا زمانی‌ که کرم ضدخارش دلیل‌ کند، به رفع سریع‌تر علائم شما کمک کند. معمولا انواع پماد برای معالجه خارش مقعدی کودکان تفاوت زیادی با موارد ذکر شده ندارند، فقط دوز ماده موثره اون‌ها کمتر است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

خارش مقعد ممکن است با قرمزی، سوزش و درد دنبال باشد و بسته به دلیل اون موقتی یا پایدار است. با وجود اینکه زیادتر خارش‌ های مقعدی نیازی به نگهداری پزشکی ندارند اما در شکل مواجهه با شرایط زیر حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید:

• خارش شدید یا مداوم
• خونریزی مقعدی یا نشتی مدفوع
• خروج چرک یا ترشحات عفونی از مقعد
• عدم تاثیرگذاری راهکارهای خانگی