علامت‌های حمله قلبی چیست؟ – وقت سحر

به مناسبت روز جهانی قلب، یک کارشناس مسئول بیماری‌های قلب و عروق اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت ضمن تشریح عوامل خطر و علامت‌های بروز بیماری‌های قلبی، از افزایش بروز این بیماری‌ به دنبال همه‌گیری کرونا خبر داد.

به شرح وقت سحر به تعریف از ایسنا؛ پزشک طاهره سماوات با نشانه به شعار روز جهانی قلب مبنی بر ” با تمام قلب خود از قلب‌تان نگهداری کنید “، گفت: باید بتوان با همدلی همگانی بر بیماری‌های قلبی و عروقی غلبه کرد و اگر همدلی نباشد امکان کنترل این بیماری شایع جهانی کاهش می‌یابد. باید بتوان با اقدامی دست جمعی و مردمی عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش داد. این عوامل خطر قابل تغییر هستند.

عوامل خطر بروز بیماری‌های قلبی

او با نشانه به اینکه دو دسته عامل خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی وجود دارد، تصریح کرد: دسته اول عواملی هستند که در دست ما نیست. این عوامل شامل ارث، جنسیت، سن و… است که تغییر ناپذیر هستند، اما برخی عوامل همانند سبک زندگی نادرست،‌ تغذیه نامناسب، مصرف سیگار و الکل، استرس، کم‌تحرکی و… در دست ما است و می‌توانیم روی اون تاثیر بگذاریم و با تعدیل و اصلاح آنها بر روند بیماری‌های قلبی و عروقی تاثیر بگذاریم.

انواع بیماری‌های قلبی و عروقی

وی با بیان اینکه بیماری‌های قلبی و عروقی فراوان وسیع هستند، اظهار کرد: بیماری‌های مادرزادی، بیماری‌های روماتیسمال قلب، برخی مشکلات قلبی که ممکن است ابتلا به برخی ویروس‌ها سبب نارسایی‌های قلبی شود که در دسته کاردیومیوپاتی‌ها قرار می‌گیرند که گاهی ارثی هستند، بیماری‌های کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک که جداره قلب را کلفت می‌کنند، بیماری‌های پریکارد که ممکن است به دنبال ابتلا به سل بروز یابد و دلیل محدودیت عملکرد قلب شود، بیماری‌های الکتروفیزیولوژی قلب که منجر به آریتمی‌های قلبی می‌شوند، بیماری‌هایی که در اون عضلات قلب وابسته مشکل شوند، بیماری‌های عروق قلب در عروق کوچک و عظیم که سبب بروز سکته‌ها یا نارسایی‌های قلبی می‌شوند و…. همگی از انواع بیماری‌های قلب و عروق هستند.

آیا بیماری‌های قلبی ارثی است؟

سماوات درباره سهم وراثت در بروز بیماری‌های قلبی و عروقی، بیان کرد: بیماری‌های عروق کرونر قلب که به شکل زودرس در افراد مقام یک خانواده ظاهر می‌شود فراوان زیاد ارثی است. اگر مرد زیر ۵۵ سال و خانم زیر ۶۵ سال وابسته بیماری عروق کرونر شده باشد و سکته قلبی کرده باشد یا پابرجا شود که جداره عروق قلبش وابسته رسوب چربی و کلسیم شده است، افراد نزدیک به این خانم و آقا و سایر اعضای نزدیک خانواده آنها باید حتما بررسی شوند تا وابسته بیماری عروق کرونر زودرس نشوند. اقوام این خانم و آقا باید حتما راه زندگی خود را اصلاح کرده تا سهم عوامل خطر بیرونی را کاهش دهند.

وی افزود: برای این دسته از بیماران که بیماری کرونری قلب زودرس دارند یک غربالگری در اداره ژنتیک وزارت بهداشت داریم که هنگامی آنها را شناسایی کردیم حتما افراد مقام یک خانواده‌شان را برای اجرای پروتکل‌های درمانی ارجاع می‌دهیم تا زیر چتر غربالگری قرار گیرند. بیماری‌های قلب و عروق جنین در غربالگری‌های مادر باردار مشخص نمی‌شود. در بچه‌هایی که زودرس به دنیا می‌آیند احتمال ابتلا به بیماری‌ فشار خون بالا فراوان است و باید طی آموزش‌هایی که به مادر داده می‌شود این نکات هم به مادر گوشزد شود تا به تغذیه و سبک زندگی کودک توجه مخصوص کند و از چاق شدن این کودک پیشگیری کند.

لزوم چکاپ‌های دوره‌ای فشارخون و قندخون

کارشناس مسئول بیماری‌های قلب و عروق اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت درباره برنامه‌های وزارت بهداشت برای مبتلایان به بیماری‌های قلبی و عروقی، گفت: برنامه سلامت ما از شبکه‌های بهداشتی شروع و تا مراکز جامع خدمات سلامت شهری ادامه دارد و در سامانه سیب فراخوان می‌دهیم تا افراد ۳۰ ساله و بالاتر را از نظر دیابت‌، فشارخون (در دو نوبت)،‌ چربی‌خون (کلسترول، LDL، HDL و تری ‌گلیسرید) و… بررسی کنیم. اگر علامت‌های دیابت و فشار خون بالا وجود داشته باشد افراد تحت لباس قرار می‌گیرند و به شکل دوره‌ای تحت بررسی قرار می‌گیرند.

او ادامه داد: به نام مثال اگر کسی فشارخون بالا داشته باشد به پزشک مرکز ارجاع داده می‌شود و فشارخون مریض بین سه تا ۷ بار گرفته می‌شود که اگر پابرجا شود فشارخون بالا دارد، تحت نگهداری قرار می‌گیرد و هر ماه بررسی می‌شود و سپس از پابرجا شدن فشار خون هر سه ماه یکبار تحت بررسی قرار می‌گیرد. کسانی که وابسته نزد‌ فشارخون بالا هستند هر سال و کسانی که فشار خون طبیعی دارند هر سه تا پنج سال یکبار بررسی می‌شوند.

وی افزود: تمامی آزمایشاتی که در این زمینه برای شناسایی بیماران انجام می‌شود در شبکه بهداشتی رایگان است. همچنین تحویل دارو به افرادی که وابسته فشارخون بالا هستند در روستاها به شکل رایگان انجام می‌شود.

عدد «فشارخون» خود را بفهمید

او درباره اجرای بسیج مردمی کنترل فشارخون بالا که در تابستان سال ۱۳۹۸ انجام شد، تصریح کرد: اون بسیج با هدف آگاه‌سازی شعار «عدد فشارخون خود را بفهمید» انجام شد. فشارخون بالا یک بیماری بدون علامت است و ممکن است فرد سال‌ها با فشار خون بالا زندگی کند و ابدا متوجه بیماری خود نشود؛ بنابراین کسانی که وابسته علائم افزایش فشار خون می‌شوند، اون علائم علامت‌دهنده ساختن مشکل در ارگان‌های حیاتی بدن است. مثلا عروق مغز و چشم، کلیه‌ها،‌ قلب و… درگیر می‌شود. بر این پایه برای اینکه بدانیم فشارخون بالا داریم یا نه، باید اقدام به اندازه‌گیری فشارخون خود کنیم و راه‌اندازی بسیج مردمی کنترل فشارخون بالا برای این بود که مردم را حساس کنیم که اقدام به بررسی فشارخون خود کنند.

سماوات ادامه داد: ما نمی‌توانیم تنها با یکبار اندازه‌گیری فشارخون تصمیم‌ بگیریم که فرد مبتلا به فشارخون بالا است یا خیر؛ از طرفی اندازه‌گیری فشارخون بالا چندین شرط دارد. زمانی که کوشش بدنی داشته باشید، فشارخون شما افزایش می‌یابد؛ مثلا اگر فشارخون فردی که از مترو پیاده شده و پله‌ها را بالا آمده است و سریعا حرکت کرده است را بگیریم، عددی که دستگاه به ما علامت می‌دهد نمی‌تواند عدد واقعی فشارخون او باشد و قاعدتا بالاتر است و این طبیعی است که پس از کوشش بدنی فشارخون افزایش یابد؛ بنابراین نیاز به بررسی فشارخون در یک بازه زمانی مشخص با رعایت شرایط مشخص است که اعداد فشارخون اشتباه نباشد.

شرایط صحیح اندازه‌گیری فشارخون

وی درباره شرایط صحیح اندازه‌گیری فشارخون،‌ گفت: فرد نباید از نیم ساعت قبل از گرفتن فشارخون غذا خورده باشد، نزد از گرفتن فشارخون کوشش بدنی شدید نکرده باشد،‌ مثانه‌اش کاملا خالی باشد و حس اجابت مزاج نداشته باشد،‌ سیگار نکشیده باشد و قهوه و چای نخورده باشد. اگر این نزد شرط‌ها را رعایت کرده باشد می‌تواند در یک اتاق یواش در شرایطی که دستش روی یک تکیه‌گاه باشد و پاهایش روی زمین باشد، فشار را اندازه گیری کرده و ثبت کند. این کار باید چندین نوبت انجام شود و اگر متوسط این فشارها ۱۴۰ روی ۹۰ و بالاتر بود این فرد احتمالا فشارخون بالا دارد و باید به پزشک مراجعه کند که تا بر پایه شرایط، پزشک برایش دارو تجویز کند.

وی افزود: به کسانی که در بسیج مردمی کنترل فشارخون بالا، فشارشان را گرفتیم و عدد بالا بود، اعلام کردیم که احتمال دارد وابسته فشارخون بالا باشید و بنابراین به مراکز بهداشتی مراجعه کنید تا چندین بار دیگر فشار شما را اندازه گیری کنند که شرایط دقیق شما مشخص شود.

مروری بر آمار و ارقام بیماری‌های قلبی و عروقی در سرزمین

او با نشانه به اینکه آخرین مطالعات طرح استپس برای بررسی آمار و ارقام بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در سال ۱۳۹۹ انجام شده است،‌ تصریح کرد: در این مطالعه مشخص شد که فشارخون بالا در افراد ۱۸ سال و بالاتر ۳۲ درصد، کلسترول خون بالا در افراد ۲۵ سال و بالاتر ۳۱ درصد، تری ‌گلیسرید بالا در افراد ۲۵ سال و بالاتر ۳۹درصد، قندخون بالا در افراد ۲۵ سال و بالاتر ۱۴.۱۵ درصد، کم تحرکی در افراد بالای ۱۸ سال و بالاتر ۵۴.۳ درصد، مصرف دخانیات در افراد بالای ۱۸ سال و بالاتر ۱۴ درصد، اضافه وزن در افراد بالای ۱۸ سال و بالاتر ۳۸ درصد، چاقی در افراد ۱۸ سال و بالاتر ۲۵ درصد و مصرف میوه و سبزی کمتر از ۵ سهم در روز در افراد بالای ۱۸ سال و بالاتر ۹۴ درصد است. این درصدها تقریبا در اکثر استان‌های سرزمین یکسان است.

سهم ۴۲ درصدی بیماری‌های قلبی در مرگ‌ها

کارشناس مسئول بیماری‌های قلب و عروق اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه بیماری‌های قلبی و عروقی ۴۲ درصد عامل مرگ و میر در سرزمین است، گفت: مرگ‌ومیرهای زیر ۷۰ سال بالایی هم داریم اما این روند در ایران فراوان هم با آنچه که در دنیا چهره می‌دهد، متفاوت نیست. اقوام مختلفی در سرزمین ما زندگی می‌کنند که نوع زندگی،‌ کار، تحرک، تغذیه و استرس‌های متفاوتی دارند و ما باید علل مختلفی که دلیل افزایش فشارخون بالا در اقوام مختلف می‌شود را بررسی کنیم تا روی عوامل خطر کار کنیم. مثلا در یاسوج میزان مصرف نمک فراوان بالا بوده است که در این نقطه برنامه‌ریزی مرتبط انجام شده است. اما داستان عوامل خطر مرتبط با بروز بیماری‌های قلبی و عروقی چند وجهی است و تمام عوامل بر وظیفه وزارت بهداشت نیست و چند سازمان باید کمک کنند.

وی با نشانه به اینکه مردان بیش از زنان به بیماری‌های قلبی مبتلا می‌شوند، اظهار کرد: هورمون محافظت کننده استروژن در خانم‌ها تا سن یائسگی می‌تواند عوامل خطر بروز بیماری قلبی را کاهش دهد، اما پس از اون مردان و زنان تقریبا آمار یکسانی در زمینه بیماری‌های قلبی و عروقی خواهند داشت.

ارتباط مستقیم کثیفی هوا و افزایش بروز بیماری قلبی

او درباره آثار کثیفی هوا بر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی نیز بیان کرد: کثیفی هوا در ساختن بیماری‌های عروق کرونر و آریتمی‌های پرخطر قلبی که منجر به مرگ‌های ناگهانی می‌شود تاثیرگذار است. به دلیل سرب موجود در کثیفی هوا، فشارخون بالا در افراد ساختن شده و این عامل خطر است. ما معمولا انس داریم تا زمانی که غول بیماری‌زا را به چشم نبینیم اعتقاد نکنیم و در مورد کثیفی هوا هم این داستان راستگو است. در سایر کشورهایی که به یکباره بحران کثیفی هوا ساختن شد، داستان آلاینده‌های کارخانه‌ای سهم عمده داشتند اما در ایران عمدتا داستان کثیفی هوا توسط اتومبیل‌ها چهره می‌دهد. حتی روزهایی که به دلیل کثیفی هوا تعطیل می‌کنیم می‌بینیم که تعداد ماشین‌های بیشتری در خیابان‌ها وجود دارد و نمی‌پذیریم که اینها دلیل بروز انواع بیماری‌ها می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه کثیفی هوا هم یک داستان چند وجهی است، گفت: برای کاهش کثیفی هوا نیازمند همکاری مردم و نهادهای مختلف درکنار یکدیگر هستیم. مثلا ما نیاز به توزیع مناسب فراوانی در سرزمین داریم. همه در کلانشهرها یا پایتخت جمع شده‌اند و همین عاملی برای افزایش کثیفی هوا در نقاطی ویژه است. از سوی دیگر باید شبکه حمل و تعریف سرزمین اصلاح شود تا بتواند پاسخگوی نیاز تردد مردم باشد.

افزایش بروز بیماری‌های قلبی در بهبودیافتگان کرونا

سماوات درباره تاثیر ابتلا به کرونا بر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی، توضیح داد: ابتلا به بیماری کرونا، فشارخون افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و فراوان از افرادی که فشارخون بالا هم نداشتند به واسطه ابتلا به کرونا به فشارخون بالا مبتلا شدند. در واقع فشارخون برخی بالا رفت و برای کسانیکه فشارخون بالا داشتند، فشارخون‌شان تشدید شده و از کنترل خارج شد. از سوی دیگر ابتلا به کرونا و یا تزریق برخی واکسن‌های کرونا بویژه واکسن‌های فایزر و مدرنا سبب بروز کاردیومیوپاتی (تضعیف عضله قلب و به دنبال اون بروز نارسایی قلبی)، گرفتاری پریکارد ( اختلال در عملکرد پوسته محافظ قلب)، ساختن لخته خونی و آمبولی ریه می‌شد.

وی افزود: بروز لخته خون به دلیل تغییراتی بود که در سیستم تفریح خون چهره می‌داد. به نام مثال علاوه بر ابتلا به بیماری، تزریق واکسن‌آسترازنکا در افراد زیر ۵۰ سال هم می‌توانست لخته خون و مرگ ناگهانی ساختن کند. به طور کلی عوارض ابتلا به کرونا در نقاط مختلف بدن چهره می‌داد تا جایی که در برخی نارسایی کلیوی هم چهره می‌داد و یکی از علل افزایش فشارخون هم گرفتاری کلیه بود.

علامت‌های حمله قلبی را خوب تر بشناسیم

او درخصوص علامت‌های ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، اظهار کرد: بیماری‌های مادرزادی قلب درصورت حاد بودن به محض دنیا آمدن نوزاد مشخص می‌شوند اما برخی بیماری‌های مادرزادی قلب و عروق ممکن است تا تاریخ بلوغ و یا میانسالی هم مشخص نشود همانند سوراخ بین دو دهلیز قلب که مبتلایان به این مشکل ممکن است در میانسالی با تنگی نفس به پزشک مراجعه کنند. در مورد بیماری‌های عروق کرونر که مهم‌ترین بیماری‌های قلب و عروق هستند، فرد ممکن است علامت‌های متفاوتی داشته باشد که یکی از آنها تنگی نفس بویژه در وقت راه رفتن است. مورد بعدی دردهای قفسه سینه است که غالبا در مرکز قفسه سینه حس می‌شود البته ممکن است در سو چپ یا راست هم حس شود. این دردها با کوشش شروع می‌شود و هنگامی فرد استراحت می‌کند برطرف می‌شود. در صورتی که این درد طول کشنده مربوط به قلب باشد و مثلا حدود ۲۰ دقیقه طول بکشد آنقدر شدید است که حتما فرد را به بیمارستان می‌کشاند.

وی افزود: دردهای قفسه سینه درصورتی که در مرکز قفسه سینه چهره ندهد غالبا در شانه چپ و در موارد نادری در شانه راست حس می‌شود که می‌تواند به دست رسیده و در انگشت کوچک و انگشت حلقه هم حس شود. درد حتی ممکن است در تمام فک و آرواره تحتانی حس شود. این درد ممکن است با درد دندان اشتباه گرفته شود اما در صورتی که درد در تمام فک تحتانی بروز کند باید به پزشک مراجعه کنید. درد سر قلب که با راه رفتن شروع می‌شود و با استراحت بهبود می‌یابد نیز برای معده نیست و باید حتما به پزشک مراجعه کنید تا از نظر قلبی بررسی شوید. بروز مشکلات قلبی در افراد سالمند می تواند با توهم دنبال باشد که اگر اطرافیان متوجه رفتار متفاوت سالمند شدند باید به پزشک مراجعه کنند. سردرد شدید و ناگهانی هم می‌تواند علامت افزایش فشارخون باشد که باید به دنبال اون فرد از نظر بیماری قلبی هم بررسی شود.

وقت حمله قلبی چه کنیم؟

کارشناس مسئول بیماری‌های قلبو عروق اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، تاکید کرد: افرادی که قبلا هم وابسته این مشکلات و یا حمله قلبی شده باشند احتمالا قرص‌های زیر زب انی در منزل دارند که باید استفاده کنند. البته حتما باید فشار خود را اندازه بگیرند و سپس اقدام به مصرف قرص زیرزبانی کنند. برای مصرف قرص زیر زبانی فشارخون نباید کمتر از ۱۰ باشد زیرا با مصرف قرص، فشارخون کاهش می‌یابد و درصورتی که فرد سکته قلبی کرده باشد و قرص هم مصرف کند،‌ وسعت سکته قلبی افزایش خواهد یافت. تا رسیدن اورژانس یا آماده شدن شرایط برای بردن مریض به بیمارستان، امکان سه بار استفاده از قرص زیر زبانی وجود دارد اما برای هر بار استفاده از قرص زیر زبانی باید فشارخون گرفته شود.

او تاکید کرد: در اون شرایط مریض مجاز به مصرف خوراکی نیست و تنها می‌تواند مقدار اندکی آب برای مصرف قرص بنوشد. برخی افراد به دنبال بروز دردهای قلبی ممکن است حالت تهوع داشته و یا استفراغ کنند که اگر به مریض آب بدهیم ممکن است کمی از اون درون ریه شده و آسپیره چهره دهد و ریه فرد هم درگیر شود. فرد با داشتن علائم فوق‌الذکر به هیچ عنوان نباید حرکت کند. باید با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرند و در صورتی که امکان تماس گرفتن با اورژانس برایشان وجود نداشت حتما از اطرافیان کمک بخواهند و بدون اینکه خودشان راه بروند با کمک اطرافیان سوار ماشین شده و به نزدیک‌ترین بیمارستان بروند. افرادی که به شکل ناگهانی وابسته دردهای شدید می‌شوند به هیچ عنوان نباید راه بروند و یا از پله پایین و بالا بروند زیرا با تحرک فشار خون‌شان افزایش می‌یابد.

وی افزود: گاهی کم سن‌ترها از داروها یا موادی که غیرقانونی است استفاده می‌کنند. این مواد شامل ال اس دی، شیشه، کوکائین و… است که می‌تواند سبب بروز ایست قلبی و یا سکته مغزی شود. در مورد داروهای بدن‌سازی، برخی اسیدهای آمینه مصرف می‌کنند که این اسیدهای آمینه می‌تواند آریتمی قلبی پرخطر ساختن کند؛ بنابراین تاکید می‌کنیم کمتر از این داروها استفاده کنند و زیادتر کوشش کنند پروتئین‌های تندرست همانند تخم مرغ و گوشت مصرف کنند.

او درباره برنامه کنترل عوامل خطرزای بیماری‌های قلبی در کارکنان دولت،‌ بیان کرد: یکی از کوشش‌های ما این بود که بیاییم و آموزش این عوامل خطر را در قطعه آموزش ضمن خدمت بیاوریم که ۱۶ امتیاز برای این کار برای کارکنان دولت درنظر گرفته شد و کتابی آموزشی در این راستا تدوین شد و در اختیار کارمندان دولت قرار گرفت. این اقدام در اون مقطع سودمند بود و مورد استقبال قرار گرفت. استراتژی ما این بود که سبک زندگی تندرست را گسترش دهیم که این هم یکی از کوشش‌های این شاخه بود.

کارشناس مسئول بیماری‌های قلب و عروق اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در خاتمه با نشانه به نقش خود افراد در پیشگیری از بروز بیماری‌های غیرواگیر بویژه بیماری‌های قلبی و عروقی، گفت: افراد باید نسبت سلامت خود حساس باشند زیرا اولین کسی که سلامت ما را نگه داری می‌کند، خودمان هستیم. باید با استرس‌ها کنار بیاییم و مسائل را فراوان عظیم نکنیم؛ زیرا استرس در وقوع بیماری‌های مرتبط با قلب و عروق بویژه فشارخون موثر است. استرس‌های مداوم دلیل افزایش فشارخون و قندخون می‌شوند و این دو مهم‌ترین عوامل خطر بیماری‌های قلبی و عروقی هستند.