کالابرگ الکترونیکی خوب تر است یا یارانه نقدی؟

بازگشت کوپن به سبد فراهم‌ کالاهای اساسی از موضوعاتی است که چند زمانی است درباره اون صحبت‌ می‌شود، دولت اقای ابراهیم رئیسی تصمیم به اصلاح ارز ترجیحی به منظور اصلاح نظام پرداخت یارانه کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی که به کالاهای اساسی اختصاص یافته، دارد و در صدد اعطای کالابرگ الکترونیک جایگزین یارانه نقدی میباشد

هم تاریخ با افزایش قیمت دلار بـه سبب آسیبی که به اقشار ناتوان جامعه درون میشود، مجلس طرحی را ارائه داد که کالاهای اساسی مورد نیاز خانوارها به صورتی ساماندهی شود تا نیازهای اساسی خانواده‌ها با قیمت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و ‏تولید کنندگان و براساس نرخ ارز ترجیحی در اختیار مردم قرار گیرد.

در کشورهای دیگر من جمله آمریکا استفاده از کالابرگ امری طبیعی و رایج است. در آمریکا کالابرگ غذا که به اختصار SNAP ( برنامه کمک به تغذیه مکمل ) مرسوم است و کمک هایی به به مردم می شود برای خرید مواد غذایی است

اما این تصمیم راهکاری ناکارآمد در شرایط فعلی جامعه میباشد زیرا  کالابرگ دارای یک نظام پیچیده‌ است و این پیچیدگی در شبکه توزیع اون نیز با توجه به ضعف در زیرساختهای موجود در جامعه دیده می‌شود تنها یکی از این مشکلات، مربوط به دستگاههای پوز میباشد که تنها در فروشگاههای عظیم قابلیت ارائه خدمت با کالابرگ به دارندگان اون را خواهد داشت و این خود موجب تشکیل صفهای طولانی برای خرید و همچنین ساختن انحصار برای چنین فروشگاههایی در مقابل دیگر مغازه ها خواهد بود و شاهد بروز مشکل جدید در اقتصاد سرزمین خواهیم بود.

نکته دیگر این است که امکان تشکیل بازار سیاه وجود دارد. افراد در قبال دریافت پول، حق استفاده از کالابرگ الکترونیکی را به دیگران واگذار میکنند، این افراد میتوانند مردم عادی بوده و یا حتی فروشندگان باشند. که در واقع امتیاز کالابرگ خود را به یارانه نقدی تبدیل میکنند.  و از طرفی به  احتمال توانا اجناس با کیفیت پایین توسط کالابرگ توزیع خواهد شد.

یکی از دلایل دولت سیزدهم در اعطای کالابرگ به جای یارانه حذف واسطه ها و پیشگیری از قاچاق واز بین بردن فساد و نیرومند نظام تولیدی سرزمین میباشد، حال آنکه این طرح با ساختن جو روانی منفی  در جامعه دلیل احتکار و قاچاق خواهد شد و برای مواجهه با اون  یک نظام نظارتی فراوان توانا باید ساختن شود که هزینه بالایی دارد و در حال آماده دولت توان مواجهه با این امر و متحمل شدن هزینه های بالای اون را ندارد.

با توجه به این مسائل طرح کالابرگ الکترونیکی چالش‌های بسیاری را به دنبال خواهد داشت که باید به آنها توجه شود. قابل ذکر است که کالابرگ در شرایط کمبود کالا مورد استفاده قرار میگیرد  همانطور که در تاریخ جنگ به سبب کمبود کالاهای اساسی کوپن در اختیار همه اقشار جامعه قرار گرفت؛ اما هنگامی که کمبودی در جامعه نیست خوب تر است یارانه به شکل نقدی در اختیار مردم قرار بگیرد تا خود مردم انتخاب کنند که چه کالایی را بخرند. یعنی مصرف کننده خود برای انتخاب کالای مصرفی و یا هزینه کرد یارانه نقدی تصمیم گیری کند. باید به مردم اطمینان کرد که می‌توانند اقتصاد خانواده خود را مدیریت کنند.اصولاً دولت نباید فکر کند نقش قیّم مردم را دارد که خوب تر از خودشان صلاحشان را می‌داند.

در عین حال باید دولت در بودجه سالانه، بر افزایش مبلغ پرداختی یارانه نقدی متمرکز باشد.

البته یارانه نقدی مستقیم که در دنیا هم تحت عنوان UBI شناخته می‌شود هم ضعف‌های خود را دارد، پول زیادتر در جامعه موجب تورم می‌شود و قدرت خرید مردم پایین می‌آید.

بنابراین چه کوپن و چه یارانه نقدی راه‌حل مواجهه با چیز تازه گرانی ناشی از بالا رفتن قیمت دلار نمیباشد اما بین دو راهکار حمایتی یارانه نقدی و کالابرگ، یارانه نقدی گزینه بد از انتخاب بین بد و بدتر میباشد.

شرح: هایده ایمانی
دانشجوی دکتری مهندسی مالی